ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ

Τι είναι λογοτεχνία : Με αυτόν τον όρο εννοούμε το σύνολο της λογοτεχνικής δημιουργίας, δηλαδή το σύνολο των επώνυμων και ανώνυμων μνημείων του έντεχνου λόγου (γραπτού ή προφορικού) που έχουν γραφτεί σε μία γλώσσα.

Ελληνική λογοτεχνία : Διακρίνουμε τρεις μεγάλες περιόδους.

            α) Αρχαία ελληνική λογοτεχνία. (από την επινόηση της γραφής έως το 330 μ. Χ.) Σε αυτήν ανήκουν :

·         το Έπος (850 - 650 π. Χ.). Είναι ποιήματα που περιγράφουν τους ηρωισμούς μυθικών προσώπων. Όμηρος, Ιλιάδα, Οδύσσεια.

·         Λυρική ποίηση (650 - 500 π. Χ.). Ποιήματα που περιγράφουν προσωπικά και ανθρώπινα συναισθήματα, όπως ο έρωτας, η μοναξιά, ο φόβος των γηρατειών... Εκπρόσωποι ο Αρχίλοχος, ο Πίνδαρος, η Σαπφώ, ο Σιμωνίδης ο Κείος, ο Αλκαίος, ο Αλκμάνας, ο Μίμνερμος ....

·         Δραματική ποίηση (450 - 350 π. Χ.) Δηλαδή το αρχαίο ελληνικό θέατρο, μια κατεξοχήν ελληνική επινόηση. Σε αυτήν αναπτύσσονται και περιγράφονται όλες οι ανθρώπινες ενέργειες και κρίνονται για την ορθότητα τους. Η δραματική ποίηση είναι τριών ειδών : Η τραγωδία (Αισχύλος, Σοφοκλής, Ευριπίδης), η Κωμωδία (Αριστοφάνης, Μένανδρος) και το σατυρικό Δράμα.

·         Φιλοσοφία, η οποία ψάχνει να βρει απαντήσεις στα προβλήματα του ανθρώπου (Αριστοτέλης, Πλάτωνας, Σωκράτης, Δημόκριτος, Πυθαγόρας...)

·         Ρητορική, η τέχνη να πείθει κάποιος τους συνομιλητές του (Λυσίας, Ισοκράτης, Δημοσθένης...)

·         Ιστοριογραφία, η εξιστόρηση σημαντικών ιστορικών γεγονότων (Θουκυδίδης, Ηρόδοτος, Πολύβιος)

            β) Βυζαντινή ή μεσαιωνική λογοτεχνία. (330μ.Χ.  -  1453μ. Χ.). Σε αυτήν την περίοδο η λογοτεχνία δέχεται έντονες επιδράσεις από τη χριστιανική θρησκεία, απορρίπτει όλα τα άλλα καθιερωμένα είδη (θέατρο, φιλοσοφία) αλλά πραγματοποιεί εξαιρετική ανάπτυξη στην θρησκευτική ποίηση - υμνογραφία. Οι περισσότεροι ύμνοι της ορθοδοξίας γράφονται και μελοποιούνται αυτήν την περίοδο, Ξεχωρίζει ο Ρωμανός ο Μελωδός, ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος, ο Γρηγόριος ο Ναζιανζηνός...

            γ) Νεοελληνική λογοτεχνία. (1453  - σήμερα)

·         Δημοτικό τραγούδι.  Από το 1100 που πρωτοεμφανίζεται διατρέχει όλη τη χιλιετία έως τις αρχές του 20ου αιώνα που εκτοπίζεται από τις αλλαγές της ζωής.

·         Κρητική λογοτεχνία. (1660  - 1669). Στην Κρήτη, που παραμένει κάτω από την κυριαρχία των Βενετών αναπτύσσεται λογοτεχνική κίνηση, ιδίως στο θέατρο. Ξεχωρίζουν ο Γεώργιος Χορτάτσης με τη Βοσκοπούλα  και ο Βιτσέντζος Κορνάρος με τον   Ερωτόκριτο

·         Νεοελληνικός διαφωτισμός. (1669  -  1820). Ο Αδαμάντιος Κοραής, ο Ρήγας Φεραίος, ο Ιωάννης Βηλαράς και άλλοι προσπαθούν πιο οργανωμένα να διαφωτίσουν τους σκλαβωμένους Έλληνες, που ζούνε σε πολύχρονη τούρκικη υποταγή, να αντιληφθούν τη θέση τους και να ξεκινήσουν την επανάσταση για την ελευθερία τους.

·         Επτανησιακή σχολή. (1800  -  1860). Στα Επτάνησα, τα οποία ποτέ δεν υποδουλώθηκαν στους Τούρκους, εμφανίζεται εξαιρετικής ποιότητας λογοτεχνική παραγωγή, με χρήση δημοτικής γλώσσας. Ο Διονύσιος Σολωμός, ο Ανδρέας Κάλβος και ο Ανδρέας Λασκαράτος ξεχωρίζουν για την αρτιότητα των θεμάτων και των έργων τους.

·         Παλιά Αθηναϊκή σχολή. (1820  -  1880). Ενώ στα Επτάνησα αναπτύσσεται αξιόλογη λογοτεχνία στην Αθήνα οι λογοτέχνες προσπαθούν να θεμελιώσουν νεοελληνική λογοτεχνία αλλά, μιας και δεν υπάρχει προηγούμενη παράδοση καταφεύγουν σε ξένα - κυρίως γαλλικά - πρότυπα και χρησιμοποιούν μια τεχνητή γλώσσα, που ποτέ δε μιλήθηκε από τον λαό, την καθαρεύουσα.

·         Νέα αθηναϊκή σχολή. (1880  -  1922). Η μεγάλη αλλαγή. Δημοτική γλώσσα και θέματα παρμένα από την καθημερινότητα σημαδεύουν αυτήν   την περίοδο. Ακμή της ποίησης και της πεζογραφίας. Εκπρόσωποι ο Κωστής Παλαμάς, ο Ιωάννης Γρυπάρης, ο Κωνσταντίνος Θεοτόκης, ο Γρηγόρης Ξενόπουλος ...

·         Η γενιά του ΄22 (1922  -  1930). Μια γενιά ποιητών που, απογοητευμένη από τα δεινά του α΄ παγκοσμίου πολέμου, προσπαθεί να βρει διεξόδους αλλά δεν τα καταφέρνει και πολλοί ποιητές οδηγούνται στην αυτοκτονία. Κώστας Καρυωτάκης, Μαρία Πολυδούρη, Περικλής Γιαννόπουλος εκφράζονται αυτήν την περίοδο.

·         Η γενιά του ΄30. (1930  -  1945) Μετά τη μικρασιατική καταστροφή ο ελληνισμός έζησε μια από τις μεγαλύτερες συμφορές που άλλαξαν την πολιτική, οικονομική και κοινωνική εικόνα του τόπου. Αυτές οι αλλαγές επηρεάζουν και το χώρο της λογοτεχνίας, όπου επικρατούν δύο τάσεις : η μία μένει πιστή στην παράδοση με τον Κωστή Παλαμά. Η άλλη  προσπαθεί να την ανανεώσει ψάχνοντας να βρει νέους δρόμους έκφρασης. Εκπρόσωποι ο Οδυσσέας Ελύτης ( Νόμπελ λογοτεχνίας το 1979), ο Γιώργος Σεφέρης (Νόμπελ λογοτεχνίας το 1963), ο Γιώργος Θεοτοκάς, ο Νίκος Καζαντζάκης...

·         Μεταπολεμική γενιά (1945  -  σήμερα).Οι εμπειρίες της κατοχής, του β΄ παγκοσμίου πολέμου και του εμφυλίου σημαδεύουν τη λογοτεχνία έως και το 1960 περίπου. Αργότερα η ματιά των λογοτεχνών στρέφεται προς τον άνθρωπο και τη διάψευση των ελπίδων και οραμάτων του. Εκπρόσωποι ο Μανόλης Αναγνωστάκης, ο Αντώνης Σαμαράκης, ο Νίκος Κάσδαγλης... Σήμερα η ποίηση διακατέχεται από προβληματισμούς που αφορούν στην καθημερινότητα, όπως αυτή διαμορφώνεται από τους σύγχρονους τρόπους ζωής.

C:\Documents and Settings\thanasis\Desktop\Παπαστεργίου\Ελληνική λογοτεχνία\ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ.doc                                                                                              

ΥΠΟΘΕΤΙΚΟΙ ΛΟΓΟΙ

Ανάλογα με τη σημασία και τον τρόπο που εκφέρονται διακρίνονται στα ακόλουθα είδη :

α΄ είδος : δείχνει κάτι που θεωρείται πραγματικό.

Υπόθεση : εἰ + οριστική             

απόδοση : κάθε έγκλιση

β΄ είδος : δείχνει κάτι αντίθετο του  πραγματικού.

Υπόθεση : εἰ + οριστική παρελθοντικού χρόνου                 

απόδοση : δυνητική οριστική (οριστική + ἂν. Το ἂν μπορεί να παραλείπεται, αν στην απόδοση υπάρχει απρόσωπο ρήμα ή απρ. έκφραση.)

γ΄ είδος : δείχνει κάτι που περιμένουμε να γίνει, το προσδοκώμενο.

Υπόθεση : εάν, ἂν ἢν + υποτακτική          

απόδοση : οριστ. μέλλ., προστακτική, δυνητική ευκτική ή                            μελλοντική έκφραση

δ΄ είδος : δείχνει κάτι που περιμένουμε να επαναλαμβάνεται αόριστα στο παρόν ή στο μέλλον

Υπόθεση : εάν, ἂν, ἢν + υποτακτική         

απόδοση : οριστ. ενεστ. ή γνωμικός  αόριστος.

ε΄ είδος : δείχνει κάτι που θεωρείται δυνατό, χωρίς να εξετάζεται αν αυτό θα πραγματοποιηθεί ή όχι (απλή σκέψη)

Υπόθεση : εἲ + ευκτική               

απόδοση : δυνητική ευκτική ή οριστική

στ΄ είδος : δείχνει κάτι που επαναλαμβανόταν στο παρελθόν

Υπόθεση : εἲ + ευκτική               

απόδοση : οριστ. παρατατικού ή αορίστου + ἂν

*Πρόσεχε : Δεν είναι αναγκαίο να αναφέρεις το είδος (π.χ. α΄, β΄,  κ.λπ.), αναγκαίο είναι να αναφέρεις τι εκφράζει κάθε φορά ο υποθετικός λόγος!

Παραδείγματα

υπόθεση	απόδοση	είδος
Ø Εἰ εἰσί βωμοί	εἰσί καί θεοί	α΄
Ø Εἰ ἐγώ μή γινώσκω	ὑμεῖς διδάξατε μέ	α΄
Ø Εἰ ἐκεκτήμην οὐσίαν	ἐπ’ ἀστράβης ἂν ὠχούμην	β΄
Ø Εἰ μέν ποτε ἠδίκησε με	προσῆκεν αὐτῷ δίκην διδόναι	β’
Ø ἐάν πάντα ἀκούσητε	κρίνατε	γ΄
Ø ἐάν δέ ὑμᾶς ἐξαπατήσωσι	ἒσονται ἀπηλλαγμένοι τῶν παρόντων κακῶν	γ’
Ø ἢν ἐγγύς ἒλθῃ θάνατος	οὐδείς βούλεται θνῄσκειν	δ΄
Ø ἐάν τις παραβαίνῃ τι τούτων	ζημίαν αὐτοῖς ἐπέθεσεν	δ΄
Ø εἰ αἱ πολῖται ὁμονοῖεν	εὐδαίμων ἂν γίγνοιτο ἡ πόλις	ε΄
Ø εἰ τις ταῦτα παραβαίνοι	ἐναγής ἒστω τοῦ Ἀπόλλωνος	ε΄
Ø εἲ τι μή φέροιμεν	ὢτρυνε φέρειν	στ΄
Ø εἰ ἲδοι τούς νέους γυμναζομένους	ἐπῄνεσεν ἂν	στ΄

* Πολλές φορές στους υποθετικούς λόγους παραλείπεται η υπόθεση ή η απόδοση ή αντί για υπόθεση χρησιμοποιείται ευθεία ερώτηση (ἀδικεῖ τις ἑκών; = εἰ τις ἀδικεῖ…) ή η υπόθεση είναι υποθετική μετοχή ή ο υποθετικός λόγος εξαρτάται από κάποιο ρήμα (ἒλεγεν ὃτι, εἰ πεπραχώς εἲη…). Όλες αυτές τις περιπτώσεις, οι οποίες έχουν ιδιαιτερότητες, θα τις συζητάμε κάθε φορά που θα τις συναντάμε.

Τό τῶν νέων χρέος

            (Στο λόγο του Πλάτωνα «Μενέξενος» εμφανίζονται οι ένδοξοι νεκροί, οι οποίοι απευθύνουν συμβουλές στους νεότερους)

          Πᾶσα επιστήμη χωριζομένη δικαιοσύνης καί τῆς ἂλλης ἀρετῆς πανουργία, οὐ σοφία φαίνεται. Ὧν ἓνεκα, ὦ παῖδες, καί πρῶτον καί ὓστατον καί διά παντός πᾶσαν προθυμίαν πειρᾶσθε ἒχειν ὃπως μάλιστα μέν ὑπερβαλεῖσθε καί ἡμᾶς καί τούς πρόσθεν εὐκλείᾳ∙ εἰ δέ μή, ἲστε ὡς ἡμῖν, ἂν μέν νικῶμεν ὑμᾶς ἀρετῇ, ἡ νίκη αἰσχύνην φέρει, ἡ δέ ἧττα, ἐάν ἡττώμεθα, φέρει ἡμῖν  εὐδαιμονίαν. Μάλιστα δ’ ἂν νικῴμεθα καί ἡμεῖς νικῴητε, εἰ παρασκευάσαισθε τῇ τῶν προγόνων δόξῃ μή καταχρησόμενοι μηδ’ ἀναλώσοντες αὐτήν, γνόντες ὃτι ἀνδρί οἰομένῳ τι εἶναι οὐκ ἒστιν αἲσχιον οὐδέν ἢ παρέχειν ἑαυτόν τιμώμενον μή δι’ ἑαυτόν ἀλλά διά δόξαν προγόνων.

Λεξιλόγιο

• πειρᾱσθε ἒχειν                                  =          προσπαθείτε να δείχνετε
• ὃπως μάλιστα ὑπερβαλεῖσθε         =          πώς κυρίως θα ξεπεράσετε
• μή καταχρησόμενοι                         =          μην κάνετε κακή χρήση
• παρέχειν ἑαυτόν τιμώμενον                       =          να αφήνει να τον τιμούν

ασκήσεις εμπέδωσης

• πειρᾶσθε γραμματικά είναι :
• ἲστε γραμματικά είναι :
• νικῶμεν, ἡττώμεθα γραμματικά είναι :
• νικῴμεθα γραμματικά είναι :
• οι υποθετικού λόγοι είναι :
1.  
2.  
3.  
4.  

(δε λαμβάνεται υπόψη η φράση εἰ δέ μή )

Ø  Ο συντακτικός ρόλος των παρακάτω λέξεων είναι :

1.      πανουργία                 =                                              2.   ἡμῖν          =

3.   μη καταχρησόμενοι =                                              4.   τιμώμενον =

C:\Documents and Settings\USER\Desktop\Παπαστεργίου\Β' Λυκείου\ΘΕΜΑΤΟΓΡΑΦΙΑ Β' ΛΥΚΕΙΟΥ\ΥΠΟΘΕΤΙΚΟΙ ΛΟΓΟΙ.doc

Μετάφραση : 45 ενότητα σελ 340, από Α. Λυκείου

Κάθε επιστήμη (γνώση), αν χωρίζεται από τη δικαιοσύνη και κάθε άλλη  αρετή αποδεικνύεται πανουργία, όχι σοφία. Για αυτούς τους λόγους, παιδιά μου, και πριν από όλα και μετά από όλα και για πάντα να προσπαθείτε να έχετε κάθε ζήλο με ποιο τρόπο θα ξεπεράσετε κυρίως στη δόξα και εμάς και τους προηγούμενους. Διαφορετικά, να ξέρετε ότι, αν σας νικάμε στην αρετή, η νίκη μας μας  φέρνει ντροπή, ενώ η ήττα, αν είμαστε κατώτεροι σας, μας φέρνει ευτυχία. Και κυρίως είναι δυνατόν να είμαστε νικημένοι και εσείς να είστε οι νικητές, αν προετοιμαστείτε έτσι ώστε να μην κάνετε κατάχρηση της προγονικής δόξας ούτε να τη σπαταλήσετε, έχοντας υπόψη ότι για έναν άνδρα που πιστεύει ότι είναι κάτι δεν υπάρχει καμιά ντροπή μεγαλύτερη από το να φαίνεται ότι τιμάται όχι για την προσωπική του αξία αλλά για τη δόξα των προγόνων του.

Υποθετικοί λόγοι :

1. ὃταν χωρίζηται         [         φαίνεται (παρόν και μέλλον)
2. ἂν νικῶμεν                [         αἰσχύνην φέρει (παρόν και μέλλον)
3. ἐάν ἡττώμεθα           [         εὐδαιμονίαν φέρει (παρόν και μέλλον)
4. εἰ παρασκευάσαισθε           [         νικῴμεθα ἂν, νικῴητε ἂν (σύνθετος, απλή                                                          σκέψη)